Η αβάσταχτη καταπίεση της επιτυχίας

Φαντάσου την εξής εικόνα: ένας γνωστός σου, σε συναντά στο δρόμο και σε ρωτά το τυπικό «τι κάνεις». Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, το παράδοξο ήταν πως η αναμενόμενη απάντηση θα ήταν «καλά» ακόμα κι αν η ζωή σου ήταν στο χείλος της καταστροφής. Σήμερα τη θέση του «καλά» έχει αρχίσει να παίρνει το «τρέχω».

Η τυπική εικόνα του ανθρώπου που είναι «καλά», είναι πλέον η εικόνα του ανθρώπου που είναι απασχολημένος, δραστήριος, που δεν έχει χρόνο για ξεκούραση, γιατί η επιτυχία απαιτεί θυσίες και σκληρή δουλειά. Η επιτυχία, όμως, είναι μόνη της μία ανταμοιβή έτσι δεν είναι; Η καλή φήμη, τα χρήματα, οι γνωριμίες, ο έπαινος, αποτελούν θαυμάσια κίνητρα για να προσπαθείς να είσαι ο καλύτερος ή τουλάχιστον πετυχημένος.

Πως επηρεάζει η κοινωνία τις επιλογές μας

Η κοινωνία μας, σε μεγάλο βαθμό, προωθεί αυτό ακριβώς το πρότυπο, από τις διαφημίσεις μέχρι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κι από τον κινηματογράφο και τη μουσική μέχρι τον ίδιο μας τον κοινωνικό κύκλο. Καλό αυτοκίνητο, ακριβά κοσμήματα, κύρος από ένα καταξιωμένο επάγγελμα, ταξίδια στην πρώτη θέση ή ακόμα καλύτερα με ιδιωτικό τζετ, φήμη, ο θαυμασμός των άλλων, διακοπές στη Μύκονο και οι φωτογραφίες όλων στο Facebook / Instagram να μας δείχνουν το πόσο κοντά σ’ αυτό το ιδεώδες είναι η δική τους ζωή.

Κι εγώ, αφού εγώ δεν κάνω τίποτα απ’ αυτά που βλέπω να κάνουν οι άλλοι, τότε κάτι κάνω λάθος, σαν να φαίνεται πως η δική μου ζωή δεν έχει τόση αξία. Τί κάνω λοιπόν; Προσπαθώ με μανία να είμαι κι εγώ επιτυχημένος ή ντρέπομαι για την μετριότητά μου; Προσπαθώ να παίρνω καλούς βαθμούς στο σχολείο, να βγάζω πιο πολλά λεφτά, να πάρω καλύτερο κινητό, καλύτερο αυτοκίνητο, μεγαλύτερο σπίτι; Ίσως και να τα καταφέρνω, ίσως και όχι.

Πάντα όμως αισθάνομαι μία φωνή μέσα μου να μου λέει πως πρέπει να προσπαθήσω περισσότερο, να μην συμβιβάζομαι με τον εύκολο δρόμο αλλά να επιλέγω πάντα τον δυσκολότερο, να προσπαθώ να είμαι ο καλύτερος.

Αυτή η φωνή είναι πάντα εκεί για να με ωθεί να φέρω εις πέρας όλο και μεγαλύτερες επιτυχίες, να ζω σύμφωνα με όλο και πιο αυστηρά κριτήρια κι όταν τα καταφέρνω απλά να μένει σιωπηλή για λίγο μέχρι να μου υπενθυμίσει ότι θα μπορούσα και καλύτερα.

Πως επηρεάζουν οι γονείς τις επιλογές μας

Ποια είναι αυτή η φωνή και γιατί μερικοί από εμάς νιώθουμε τόσο έντονα την ανάγκη να δείξουμε ότι είμαστε πετυχημένοι; Όλοι μας θα έχουμε ακούσει (μάλλον πολύ συχνά) έναν γονιό να λέει, «θέλω το παιδί μου να μεγαλώσει και να γίνει ένας σπουδαίος επιστήμονας, μία σπουδαία αθλήτρια, ένας σπουδαίος καλλιτέχνης, μία επιτυχημένη μάνατζερ. Πόσο συχνά όμως ακούμε έναν γονιό να λέει «θέλω το παιδί μου να μεγαλώσει και να είναι ευτυχισμένο»;

Ίσως, οι γονείς μας, να μας επιβράβευαν μόνο όταν καταφέρναμε κάτι σπουδαίο, ίσως ήθελαν μέσα από τη δική μας επιτυχία να νιώσουν εκείνοι καλύτερα για τα δικά τους μειονεκτήματα και ανεκπλήρωτα όνειρα κι έτσι μάθαμε να συνδέουμε την αγάπη τους με την επιτυχία. Ίσως στην παιδική μας ηλικία, η επιτυχία να ήταν απλά ο δικός μας τρόπος να εξασφαλίσουμε την αποδοχή του κοινωνικού μας περίγυρου ή να προστατευτούμε από την επίκρισή του. Σε κάθε περίπτωση και αν η επιβράβευση ήταν δύσκολο να μας δοθεί, τότε είναι ακόμα πιο δύσκολο για μας, σήμερα, να είμαστε ικανοποιημένοι αν δεν καταφέρουμε το τέλειο. Το τέλειο όμως είναι κάτι που ποτέ δεν επιτυγχάνεται και γι’ αυτό πάντα μετά την πρώτη ικανοποίηση από μία επιτυχία, μας μένει μία αίσθηση κενού γιατί θα μπορούσαμε να τα είχαμε καταφέρει και καλύτερα.

Κάπου μέσα σ’ αυτήν την αέναη προσπάθεια επιτυχίας, υπάρχω κι εγώ, ο πραγματικός μου εαυτός που έχει τις δικές του ανάγκες, τα δικά του όνειρα και τα δικά του θέλω, που δεν εισακούστηκαν ποτέ ούτε από τους γονείς ούτε από εμένα. Αυτό το κομμάτι, θάφτηκε βαθιά μέσα μου στην προσπάθεια να ικανοποιήσω τις ανάγκες και τα όνειρα των γονιών μου και να κερδίσω τον σεβασμό και την αναγνώριση της κοινωνίας. Γι’ αυτό, ακόμα και η επιτυχία μπορεί να μου αφήνει μία αίσθηση κενού, γιατί οι δικές μου ανάγκες δεν γνωρίζω καν ποιες είναι, γιατί δεν έχω ακούσει εκείνο το πραγματικό κομμάτι του εαυτού μου ίσως για δεκαετίες τώρα αλλά ακούω την άλλη φωνή, εκείνη που μου λέει συνέχεια να πετύχω κι αν αποτύχω με κατακρίνει.

Η προσωπική πρόσπαθεια στην αναζήτηση της ευτυχίας

Το να μην θέλεις καλό μισθό και φήμη ίσως σήμερα να θεωρείται αποτυχία από την κοινωνία μας όμως πολλοί άνθρωποι πλέον θέλουν να είναι επιτυχημένοι κι όχι ευτυχισμένοι. Τί συμβαίνει όμως με τα απλά καθημερινά πράγματα, αυτά που δεν θεωρούμε ότι αποτελούν κάτι ξεχωριστό;

Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να κάνεις μία ειλικρινή ερωτική σχέση, μία πραγματική συντροφική σχέση με τις τρομερές δυσκολίες και τα προβλήματα που έχει η οποιαδήποτε μακροχρόνια σχέση, που σου προσφέρει όμως ταυτόχρονα αποδοχή, αγάπη και κατανόηση από τον σύντροφό σου.

Είναι πολύ δύσκολο να έχεις ειλικρινείς φιλίες, να αγαπάς και να αγαπιέσαι από τους φίλους σου και την οικογένειά σου γι’ αυτό που είσαι, με τα προτερήματα και τα ελαττώματά σου. Είναι δύσκολο να αναθρέψεις ένα παιδί ώστε να είναι ισορροπημένο κι ευτυχισμένο.

Τέτοια κατορθώματα ίσως φαίνονται τετριμμένα και δεν θα βγουν πολλές ταινίες γι’ αυτά, γιατί τα θεωρούμε δεδομένα, όμως αυτά τα αγαθά θέλουν πραγματικά πολύ προσπάθεια για να αποκτηθούν κι ας θεωρούνται δεδομένα. Αν καταφέρεις να βρεις τον εαυτό σου και να τον ακούσεις, αν καταφέρεις να ξεπεράσεις τις προσδοκίες των άλλων ίσως να ανακαλύψεις πως η πραγματική ευτυχία βρίσκεται μέσα σου και στην ικανοποίηση απλών αναγκών που κάποιες φορές απαιτούν σκληρή δουλειά.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στο psychology.gr